Czym kierować się w pracy z uczniem przewlekle chorym?
Wskazówki do pracy z uczniem przewlekle chorym:
- ujawnianie podczas bieżącej pracy mocnych stron ucznia, jego umiejętności i talentów; umacnianie w nim poczucia własnej wartości;
- zachęcanie do tworzenia planów i myślenia o przyszłości;
- zwiększanie motywacji do nauki i terapii poprzez wskazywanie realistycznych dróg samorealizacji;
- wskazywanie przykładów osób, które potrafiły odnosić życiowe sukcesy pomimo przeciwności wynikających z choroby czy niepełnosprawności;
- czuwanie nad atmosferą w klasie, niedopuszczanie do sytuacji, w której uczeń byłby wyśmiewany czy upokarzany;
- umiejętne włączanie w treści nauczania tematów dotyczących empatii, tolerancji i szacunku dla inności jako postaw pożądanych i godnych szacunku;
- zachęcanie ucznia do podejmowania częstych interakcji społecznych i zawierania przyjaźni;
- branie pod uwagę szybkiej męczliwości ucznia, zmienności nastrojów, niecierpliwości, osłabionej koncentracji;
- uwzględnianie możliwości pracy ucznia w różnych okresach jego choroby;
- w okresie zaostrzenia choroby nieobciążanie ucznia dodatkowymi stresami (testy, klasówki);
- sprawdzanie wiadomości w okresach poprawy stanu zdrowia i samopoczucia;
- ustalanie rozsądnych wymagań i oczekiwanie ich wypełniania;
- niedopuszczanie do tego, aby uczeń robił mniej, niż jest w stanie zrobić, gdyż często czuje on dyskomfort z powodu okazywania mu nadmiernej pobłażliwości i nadopiekuńczości;
- pomoc uczniowi w wyrównywaniu zaległości edukacyjnych:
- zorganizowanie wsparcia koleżeńskiego i zajęć dydaktyczno – wyrównawczych,
- pomoc w opracowaniu planu nadrobienia zaległości,
- przygotowywanie materiałów zawierających w skondensowanej formie wiadomości koniecznych do opanowania;
- podczas oceniania odnoszenie się do poczynionych przez ucznia postępów;
- zauważanie i podkreślanie nawet drobnych osiągnięć ucznia, gdyż zazwyczaj są one wynikiem bardzo dużego nakładu pracy.
Proszę również pamiętać o istocie celu terapeutycznego. Ważne jest tu kryterium zorientowane na uczniów chorych z punktu widzenia oszczędności wysiłkowej ucznia przy jednoczesnym osiąganiu zadowalających wyników w pracy zarówno ucznia, jak i nauczyciela.
Oszczędność wysiłkowa pracy ucznia jest większa, gdy:
- więcej analizatorów może być zaangażowanych w proces poznawczy danego zjawiska
w sposób wielostronny i naprzemienny; - zaczynamy od wykrywania najpierw różnic w cechach i procesie danego zjawiska, a następnie podobieństw;
- dane ćwiczenie lub problem zostanie rozłożony na części, na kilka sekwencji spójnych logicznie;
- rozpoczynamy poznawanie danego zjawiska od konkretnego spostrzegania z wykorzystaniem nawet elementów myślenia konkretno–obrazowego i stopniowo dochodzimy poprzez kolejne etapy analizy i syntezy do uogólnień z zastosowaniem myślenia abstrakcyjnego;
- tempo pracy ucznia jest bardziej dostosowane przez nauczyciela do aktualnej neurodynamiki procesów nerwowych i psychicznych.
Co to jest profil komunikacyjny i do kogo należy jego opracowanie?
Profil komunikacyjny to nic innego jak spis zachowań komunikacyjnych, które pełnią rolę komunikatów. Stanowi źródło umiejętności językowych użytkownika AAC dla osób, które dziecka nie znają lub dopiero je poznają.
W profilu komunikacyjnym wskazuje się: zachowania komunikacyjne i funkcję jaką pełnią te zachowania, czyli co dziecko chce w ten sposób przekazać (znaczenie komunikatu), np.:
- uśmiecha się i macha dłońmi na wysokości barków – podoba mi się to,
- chwyta moją rękę i kieruje ją w stronę półki z książkami – prośba, gdy chce aby mu poczytać,
- zaczyna szybko oddychać, nerwowo dotyka rąk – odczuwa dyskomfort.
Szczegółowa analiza spontanicznych zachowań komunikacyjnych dziecka jest ważnym etapem w budowaniu Indywidualnego Systemu Komunikacyjnego. Poprzedza ona wprowadzenie pierwszych oddziaływań wspierających rozwój umiejętności porozumiewania się. Warto poświęcić temu czas i spisać wszystkie spostrzeżenia i hipotezy.
Terapeuta zapraszając dziecko na pierwsze spotkanie zazwyczaj prosi rodzica o stworzenie profilu komunikacyjnego swojego dziecka.
Dzięki dokładnemu rozpisaniu zachowań komunikacyjnych dziecka, terapeuta będzie miał szansę, aby lepiej poznać jego system porozumiewania się. Profil komunikacyjny oczywiście może być również tworzony we wzajemnym współdziałaniu.
Jak powinien wyglądać dokument w sprawie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dziecka? Kiedy powinien być dołączony do IPET-u – na początku roku czy po I półroczu?
Przepisy nie określają wzoru dokumentu, zawierają natomiast wskazówki dotyczące jego zawartości. Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia powinna być przeprowadzona przed opracowaniem indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego dla ucznia, zatem powinna być dołączona do IPET wówczas, gdy jest on opracowywany.
Co uwzględnić w dokumencie?
Przepisy zawierają wskazanie niezbędnego zakresu ustaleń przy opracowywaniu wielospecjalistycznej oceny, w tym w szczególności:
- indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne, mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia ucznia,
- w zależności od potrzeb, zakres i charakter wsparcia ze strony nauczycieli, specjalistów, asystentów lub pomocy nauczyciela,
- przyczyny niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu ucznia, w tym bariery i ograniczenia utrudniające funkcjonowanie i uczestnictwo ucznia w życiu przedszkolnym lub szkolnym, a w przypadku ucznia realizującego wybrane zajęcia wychowania przedszkolnego lub zajęcia edukacyjne indywidualnie lub w grupie liczącej do 5 uczniów, zgodnie ze wskazaniem zawartym w programie – także napotykane trudności w zakresie włączenia ucznia w zajęcia realizowane wspólnie z oddziałem przedszkolnym lub szkolnym, a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego – wspólnie z grupą, oraz efekty działań podejmowanych w celu ich przezwyciężenia.
Zespół, co najmniej dwa razy w roku szkolnym, dokonuje okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, uwzględniając ocenę efektywności programu, w miarę potrzeb, dokonuje modyfikacji programu. Okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia i modyfikacji programu dokonuje się, w zależności od potrzeb, we współpracy z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnią specjalistyczną, a także – za zgodą rodziców ucznia – z innymi podmiotami.
Zatem każdorazowo, gdy okresowa wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia jest dokonywana w szkole, powinna być dołączona do IPET, np. po I półroczu, z końcem roku szkolnego.
Czy program zajęć prowadzonych przez specjalistę z zakresu pomocy psychologiczno – pedagogicznej musi być wpisany do dziennika, czy może być dostępny u specjalisty?
Programy zajęć są obligatoryjnym elementem pracy specjalisty – zarówno indywidualne, jak i grupowe muszą być wpisane do dziennika określonych zajęć (§ 11 rozporządzenia w sprawie sposobu prowadzenia dokumentacji).
Dla jakich uczniów organizuje się zajęcia korekcyjno–kompensacyjne? Któremu nauczycielowi można powierzyć prowadzenie zajęć?
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne organizuje się dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, w tym specyficznymi trudnościami w uczeniu się – liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 5. Ich prowadzenie powierza się terapeutom pedagogicznym.
Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela terapeuty pedagogicznego posiada osoba, która ukończyła:
- studia w zakresie terapii pedagogicznej, na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub placówki, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub
- studia na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki, i studia pierwszego stopnia, studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny, w zakresie terapii pedagogicznej, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.
Co to jest czytanie uczestniczące?
To jedna z technik wspomagających rozwój komunikacji dziecka z trudnościami w porozumiewaniu się.
Czytanie uczestniczące nazywane inaczej interaktywnym czytaniem to nic innego jak wspólne czytanie książeczek z aktywnym udziałem dzieci (użytkowników AAC). Polega na głośnym czytaniu części tekstu przez terapeutę lub rodzica i dokańczanie przez dziecko poprzez wskazanie odpowiedniego symbolu na tablicy komunikacyjnej lub w książce komunikacyjnej, aktywowanie odpowiedniego pola w urządzeniu generującym mowę lub wykonanie gestu.
Podczas czytania uczestniczącego budowane jest wspólne pole uwagi z czytającym, dziecko uczy się być sprawcą w danej sytuacji. Ponadto podczas aktywnego czytania możemy używać różnego rodzaju rekwizytów, co dodatkowo uatrakcyjni czytanie a także umożliwi wielozmysłowe poznawanie świata.
Uczeń na zajęciach lekcyjnych nie odpowiada na zadane mu pytania, nie bierze udziału w rozmowach tych swobodnych i kierowanych niezależnie od tego czy jest to edukacja zdalna, czy stacjonarna. Rodzice ucznia byli tą informacją zaskoczeni, okazuje się, że w środowisku domowym rodzice takich problemów nie obserwują. Czy można w takiej sytuacji podejrzewać mutyzm?
Mutyzm wybiórczy to brak lub ograniczenie mówienia w określonych sytuacjach przy zachowaniu rozumienia mowy i możliwości porozumiewania się. Jest zaburzeniem, którego podstawą są zaburzenia lękowe. Warto tu podkreślić, że nie jest to zła wola konkretnej osoby, a mechanizm radzenia sobie z silnym stresem, który odczuwa w konkretnej sytuacji.
Istnieje pewien charakterystyczny zespół zachowań, których zaobserwowanie może nas skłonić do podejrzenia, że mamy do czynienia właśnie z tym zaburzeniem. To jest nie tylko brak mowy, ale także postawa ciała („zamrożenie”), niemożność spożycia posiłku, skorzystania z toalety itp.
Jeśli nauczyciel podejrzewa, że dziecko może mieć mutyzm wybiórczy, oczywiście warto podzielić się swoim spostrzeżeniem z rodzicami. Pomocne może okazać się wypełnienie arkuszy obserwacji (można skorzystać z arkusza dostępnego na stronie Stowarzyszenia „Polskie Towarzystwo Mutyzmu wybiórczego” – Karta-obserwacji-dziecka-z-mutyzmem-wybiórczym-2.pdf.).
Po wstępnym rozpoznaniu przeprowadzonym przez nauczycieli i specjalistów, warto zasugerować rodzicom przeprowadzenie badania w poradni psychologiczno – pedagogicznej, która po potwierdzeniu podejrzeń, skieruje dziecko na diagnozę specjalistyczną.
Co to takiego dyspraksja?
Dyspraksja to obniżona zdolność do zaplanowania i wykonania nowej, celowej aktywności ruchowej w nieznanej sytuacji. Według Jean Ayres – twórczyni integracji sensorycznej – przyczyną dyspraksji są dysfunkcje procesów sensorycznych w ośrodkach kory mózgowej.
Przejawia się dużymi trudnościami lub niemożnością wykonania prostych i złożonych zadań ruchowych, mimo rozumienia instrukcji i braku zaburzeń o charakterze neurologicznym.
Istnieje wiele odmian i głębokości dyspraksji. Zaburzenie to może mieć charakter wybiórczy i dotyczyć np. tylko motoryki małej lub też motoryki aparatu artykulacyjnego.
Dzieci z dyspraksją mogą nauczyć się wybranych umiejętności, ale mogą nie być w stanie zgeneralizować zdobytych doświadczeń.
Główne przejawy dyspraksji to:
- Niezdarność
- Tendencja do przewracania się
- Trudności w wykonywaniu czynności samoobsługowych
- Trudności w opanowaniu gier z piłką
- Trudności w opanowaniu nauki jazdy na rowerze
- Trudności w zachowaniu porządku wokół siebie
- Trudności z konstruktywnymi grami manipulacyjnymi
- Wykonywanie aktywności ruchowych w nieefektywny sposób
- Słabe umiejętności małej motoryki
- Problemy z pisaniem
- Trudności z aktywnościami wymagającymi wyczucia czasu i sekwencyjności
- Trudności z imitacją ruchów
- Trudności z przełożeniem instrukcji werbalnych na odpowiedzi ruchowe
- Problemy z oburęczną koordynacją ruchową
- Problemy ze sferą oralną
- Trudności z czytaniem
- Labilność emocjonalna
- Nietolerancja odroczenia czasu
Diagnozę dyspraksji powinien przeprowadzić doświadczony terapeuta integracji sensorycznej. W oparciu o wyniki diagnozy opracuje też strategie postępowania, zalecenia do pracy w domu a także zalecenia możliwe do wdrożenia w placówce oświatowej, do której dziecko uczęszcza.
Czy istnieje możliwość zorganizowania zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno – społeczne dla jednego ucznia?
W przepisach wskazuje się, że maksymalna liczba uczestników zajęć tego rodzaju wynosi 10 uczestników na grupę z adnotacją, że liczba ta może być przekroczona w przypadkach uzasadnionych potrzebami uczniów.
Nie wyklucza to podejmowania działań z jednym uczniem, jeśli zachodzi taka potrzeba przez cały okres trwania zajęć lub przez określony czas, po którym uczeń zostanie włączony do grupy.
Jak wprowadzić stymulację zapachową w pracy z dzieckiem z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego?
Zmysł węchu jest ogromnie czułym i wrażliwym układem zmysłowym, poprzez który bodźce zmysłowe docierają do mózgu najszybciej. Zmysł ten wiąże się z rozwojem spostrzegania, mową i koncentracją uwagi. Odgrywa szczególnie dużą rolę w pierwszym okresie życia. Ma istotne znaczenie w rozwoju emocjonalnym i w poznawaniu otaczającego świata.
Aby stosować stymulację zapachową należy określić nie tylko reakcje dziecka na konkretne zapachy, ale także jego preferencje zapachowe. Należy ocenić, czy w przypadku określonych woni nie występuje nadwrażliwość, podwrażliwość lub biały szum. Czy reakcje są krótkotrwałe, czy dłuższe.
Zachęcam do kontaktu z terapeutą prowadzącym dziecko, szczególnie w przypadku dziecka z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, w celu uzyskania zaleceń możliwych do wykorzystania w bieżącej pracy nauczyciela.
Kiedy wydawana jest opinia poradni psychologiczno – pedagogicznej o specyficznych trudnościach i jak długo obowiązuje?
Opinia poradni psychologiczno – pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się może być wydana uczniowi nie wcześniej niż po ukończeniu klasy III szkoły podstawowej i nie później niż do ukończenia szkoły podstawowej.
Raz wydana opinia jest ważna na dalszych etapach edukacji. Oznacza to, że trudności ucznia nie muszą być weryfikowane w trybie kolejnych badań prowadzonych przez specjalistów poradni psychologiczno – pedagogicznej.
Znaczenia tu nabiera proces rozpoznawania, planowania i wdrażania niezbędnych form wsparcia ucznia dokonywany w kolejnych latach nauki przez nauczycieli i specjalistów na terenie placówki.
Czy uczniowi posiadającemu orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na zagrożenie niedostosowaniem społecznym przysługują dwie godziny rewalidacji?
Nie. Zajęcia rewalidacyjne są formą wsparcia skierowaną wyłącznie do dzieci i młodzieży posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na niepełnosprawność.
Czy dziecko w przedszkolu może posiadać orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na zagrożenie niedostosowaniem społecznym?
Nie. Dzieciom w wieku przedszkolnym nie wydaje się orzeczeń z uwagi na zagrożenie niedostosowaniem społecznym.
Taka możliwość istnieje w odniesieniu do dzieci realizujących obowiązek szkolny i zazwyczaj takie decyzje podejmowane są w odniesieniu do dzieci starszych, wobec których działania podejmowane przez szkołę w ramach pomocy psychologiczno – pedagogicznej nie przynoszą oczekiwanych efektów.
Rodzice jednego z wychowanków dostarczyli do przedszkola opinię o wczesnym wspomaganiu. Czy przedszkole zobowiązane jest do zapewnienia takiego wsparcia?
Wczesne wspomaganie może być organizowane w przedszkolu. Warunkiem jest możliwość realizacji wskazań zawartych w opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, w szczególności dysponowanie środkami dydaktycznymi i sprzętem, niezbędnymi do prowadzenia wczesnego wspomagania oraz zatrudnienie kadry z odpowiednimi kwalifikacjami.
Aby prowadzić zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju, przedszkole musi więc posiadać odpowiednie warunki do ich organizowania, w tym zatrudniać specjalistów z odpowiednimi kwalifikacjami. Natomiast dyrektor na podstawie stosownych zapisów powinien powołać zespół wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, który będzie prowadził zajęcia z dzieckiem oraz rodziną na podstawie opracowanego dla nich indywidualnego programu wczesnego wspomagania.
Wczesne wspomaganie jest formą wsparcia niezależną od wychowania przedszkolnego i odrębnie finansowaną. Zajęcia te powinny więc być organizowane poza czasem realizacji podstawy programowej.
Jeżeli w przedszkolu nie funkcjonuje zespół wczesnego wspomagania, to przedszkole nie może zapewnić dziecku wsparcia w tej formie.
Jednostki systemu oświaty, w których powołano zespoły muszą spełniać warunki określone w przepisach rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci.
Podobno trwają prace nad zagwarantowaniem każdemu uczniowi pomocy psychologiczno – pedagogicznej. Czy to oznacza, że w każdej szkole będzie można zgodnie z potrzebami zatrudniać specjalistów z zakresu pomocy psychologiczno – pedagogicznej?
To prawda. Ministerstwo Edukacji i Nauki pracuje nad nową, lepszą formułą wsparcia dziecka i ucznia – szczególnie z niepełnosprawnością, a także jego rodziny.
W komunikacie zamieszczonym na stronie internetowej Ministerstwo Edukacji i Nauki informuje, że w tym względzie stawia sobie 3 cele:
- stworzenie międzyresortowego systemu działań na rzecz dzieci, uczniów i rodziny,
- zagwarantowanie dostępu do pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla dzieci i uczniów na terenie szkoły, placówki,
- poprawienie jakości kształcenia wszystkich uczniów, w tym z niepełnosprawnościami.
Resort pracuje nad standardami zatrudniania w placówkach oświatowych psychologa, pedagoga specjalnego, doradcy zawodowego i logopedy.
Więcej informacji na ten temat znajdziecie Państwo na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki.
Terapeuta pracujący z uczniem z zespołem Aspergera zasugerował, by rozważyć możliwość wprowadzenia w pracy z uczniem przypominajek obrazkowych. Co to takiego?
Przypominajki obrazkowe mają na celu eliminację niepożądanych zachowań w trakcie zajęć lekcyjnych i przypomnienie uczniowi jak powinno się właściwie zareagować w określonej sytuacji. Do przypominajek można dołączyć obrazki ze stosownym zachowaniem, można zapisać imię i nazwisko osoby do której uczeń powinien się zwrócić kiedy jest zagubiony lub ma problemy z organizacją itp. Informacja powinna być skonstruowana indywidualnie do potrzeb ucznia. Zdjęcia ulubionych osób, zwierząt, rzeczy lub czynności mogą skutecznie uspokoić dziecko.
Przypominajki powinny być wielkości wizytówki. Nauczyciel powinien dyskretnie wręczać je uczniowi w trakcie niewłaściwego zachowania lub tuż przed nim, np. położyć na jego ławce, tak, żeby nie wzbudzać zainteresowania innych uczniów.
Strategia nie przyniesie żadnych efektów jeśli wcześniej nad nią wspólnie się nie popracuje.
Czy uczeń z dysleksją, który ma poważne problemy z nauką języków obcych, może być zwolniony z nauki drugiego języka?
Jeżeli u ucznia nie zdiagnozowano głębokiej dysleksji, to nie ma możliwości zwolnienia go z nauki drugiego języka obcego nowożytnego.
Warte zapamiętania:
Dyrektor szkoły na wniosek rodziców albo pełnoletniego ucznia oraz na podstawie opinii poradni psychologiczno – pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, z której wynika taka potrzeba, zwalnia do końca etapu edukacyjnego ucznia z głęboką dysleksją rozwojową z nauki drugiego języka obcego nowożytnego.
Czy nauczyciel wspomagający w klasie integracyjnej może pełnić funkcję wychowawcy klasy?
Tak. Nauczyciel posiadający kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej zatrudniony w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego może pełnić funkcję wychowawcy klasy.
Czy nauczyciel wspomagający powinien prowadzić odrębny dziennik dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym w klasie integracyjnej?
Z uwagi na odrębną podstawę programową oraz inne rodzaje zajęć edukacyjnych dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym zakłada się odrębne dzienniki.
Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym w oddziale integracyjnym uczestniczą w zajęciach z klasą, ale realizują kształcenie na podstawie odrębnej podstawy programowej. Kształcenie tych uczniów wymaga indywidualizacji zadań i odrębnego dokumentowania przebiegu nauczania. Dla oddziału zakłada się jeden dziennik lekcyjny, który zazwyczaj nie zawiera możliwości równoległego dokumentowania przebiegu odrębnych podstaw i odmiennych zajęć edukacyjnych. W związku z tym w praktyce pod numerem przypisanym dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym zakłada się dodatkowy dziennik, w którym dokumentowane są zajęcia edukacyjne i tematy poszczególnych zajęć prowadzonych z uczniem.
Proszę o udzielenie informacji o zajęciach umiejętności uczenia się. Dla ilu osób mogą być prowadzone w szkole? Jak organizacyjnie wygląda sprawa zajęć?
Zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się organizuje się dla uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się. Nie została określona maksymalna liczba uczestników zajęć. Oznacza to, że decyzję w tej kwestii podejmuje dyrektor wspólnie z prowadzącym zajęcia. Istotne jest, aby stworzyć uczestnikom optymalne warunki do realizacji zaplanowanych działań. Zajęcia mogą skupiać uczestników z tej samej klasy, ale również z różnych klas, gdy potrzeby tych uczniów wymagają podobnego wsparcia, czy przygotowania ich do stosowania konkretnej techniki/metod. Czas trwania jednostki zajęć (ustalony na 45 minut) może zostać wydłużony lub skrócony np. ze względu na aktywność ucznia/grupy, potrzebę dłuższego treningu, zakończenia działań w zakresie rozwiązywanego problemu czy ćwiczonej umiejętności itp., z zachowaniem tygodniowego czasu zajęć. Wskazanie na konieczność stosowania metod aktywizujących determinuje dobór strategii, technik, metod, zadań przez prowadzącego, sposób organizacji zajęć (np. uwzględnienie oprócz działań indywidualnych pracy w parach, małych grupach, zespołach zadaniowych) oraz postawę nauczyciela, która ma zagwarantować, by aktywną stroną był uczeń.
Zajęcia te może prowadzić:
- nauczyciel przedmiotu,
- wychowawca grupy wychowawczej,
- psycholog,
- pedagog, pedagog specjalny,
- trenerzy programów zorientowanych na zwiększenie efektywności uczenia się, trenerzy konkretnych metod i technik, np. mnemotechnik, szybkiego czytania, efektywnej nauki.
Dyrektor szkoły dokonuje wyboru osoby prowadzącej zajęcia uwzględniając ich zasoby:
- ukończone formy doskonalenia,
- dodatkowe kwalifikacje,
- doświadczenie z zakresu stosowania różnorodnych metod aktywizujących.
Zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się są przeznaczone dla dzieci i młodzieży:
- wykazujących niewystarczający poziom kompetencji w zakresie uczenia się, w tym braki, trudności w zakresie np. planowania/organizacji pracy, doboru metod i technik uczenia się;
- osiągających wyniki w nauce nieadekwatne do swoich możliwości i wkładanego wysiłku, stwierdzone przez nauczyciela na podstawie obserwacji pedagogicznej podczas bieżącej pracy, mimo wdrożenia podczas codziennej edukacji dostosowań uwzględniających indywidualne potrzeby rozwojowe oraz możliwości psychofizyczne ucznia.
Co to takiego poradnia on-line „Zawsze jest jakieś wyjście”?
Poradnia on-line „Zawsze jest jakieś wyjście” jest narzędziem, które ułatwia w tak trudnym dla wszystkich okresie, wynikającym z pandemii, dostęp do pomocy specjalistycznej w sposób bezpieczny, szybki i skuteczny. Łączy użytkowników poszukujących pomocy: psychologicznej, pedagogicznej, terapeutycznej ze specjalistami oraz instytucjami publicznymi, które taką pomoc zapewniają. Specjalistyczną pomoc mogą tam uzyskać uczniowie, rodzice, nauczyciele szkół i placówek oświatowych.
Więcej informacji:
Poradnia on-line „Zawsze jest jakieś wyjście”.
Co należy wziąć pod uwagę, by prawidłowo dokonać oceny pomocy psychologiczno – pedagogicznej?
W zakresie oceny skuteczności pomocy udzielanej dzieciom i uczniom można bazować na:
- ocenie postępów dziecka dokonanej przez specjalistów, np. logopedę, psychologa, terapeutę (ocena postępów terapii, realizacja celów określonych w programie zajęć);
- wynikach obserwacji pedagogicznych prowadzonych przez nauczycieli (arkusze obserwacji, analiza prac, obserwacja zachowania);
- ocenie rodziców i samego ucznia (wywiad, rozmowa, kwestionariusz).
Dokonując analizy i oceny efektywności świadczonej uczniowi pomocy należy wskazać: pozytywne skutki podjętych działań, przyczyny niepowodzeń, wnioski i zalecenia do dalszej pracy.
Czy pedagog szkolny może prowadzić zajęcia korekcyjno – kompensacyjne?
Tak, jeśli posiada uprawnienia terapeuty pedagogicznego.
Czy są jakieś sposoby lub tricki, aby zachęcić dziecko do mycia rąk?
Dobrym sposobem jest kształtowanie nawyku poprzez zachętę do mycia rąk po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem, po powrocie z dworu, po kichaniu i kaszlu, czyli w naturalnie pojawiających się sytuacjach. Wzorem do naśladowania będą tutaj dorośli z otoczenia dziecka. Zachęcające może również być śpiewanie piosenki w trakcie mycia rąk albo włączenie ulubionej piosenki dziecka i wykonywanie ruchów mycia rąk w jej rytm. Jeśli macie Państwo trochę brokatu, można spryskać ręce niewielką jego ilością i próbować go zmyć.
Podobno na zasadach bezpłatnych dostępne jest narzędzie, za pomocą którego w aplikacjach Office w łatwy sposób można dostosować tekst do potrzeb ucznia – myślę o uczniach ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. O co chodzi? Co to takiego?
Czytnik immersyjny – narzędzie Microsoftu z całą pewnością ułatwiające pracę z szeroko pojętą grupą uczniów ze SPE. Gorąco polecamy i zachęcamy do wypróbowania.
Czytnik immersyjny firmy Microsoft to rzeczywiście bezpłatne narzędzie, które wspiera naukę czytania niezależnie od wieku i umiejętności użytkowników. Jest to narzędzie umożliwiające czytanie na głos przez Narratora, zwiększanie odstępów między wierszami i literami, dzielenie tekstu na sylaby. Znajdziemy tam również takie funkcje jak słownik obrazkowy, kolorowanie różnych części mowy i roaming ustawień. Możliwość edytowania czcionki, jej rozmiaru, odstępów, możliwość zmiany motywu i tła tekstu, zawężenie środowiska do czytania docenią nauczyciele pracujący z uczniami słabowidzącymi, jak i z uczniami dyslektycznymi, ale i nie tylko. Jest to również pomocne narzędzie, z którego skorzystają także uczniowie z zaburzeniami sensorycznymi, dysfunkcjami w zakresie koncentracji i skupiania uwagi.
Więcej na ten temat poniżej:
- https://support.microsoft.com/pl-pl/office/korzystanie-z-czytnika-immersyjny-w-aplikacji-microsoft-teams-a700c0d0-bc53-4696-a94d-4fbc86ac7a9a
- https://www.centrumxp.pl/Publikacja/Czytnik-immersyjny-Microsoftu-zapewni-teraz-poglebione-rozumienie-tekstu
- https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiY_aXSy-HsAhXnxIsKHVglBlQQFjADegQIAhAC&url=https%3A%2F%2Fwww.onenote.com%2Flearningtools%3Fomkt%3Dpl-PL&usg=AOvVaw1ZX6NevwmIHmxfijVVUp97
Zaproponowano mi, by w pracy z uczniem rozważyć możliwość wprowadzenia gospodarki żetonowej. Co to znaczy? Czy mogę prosić o podstawowe informacje na ten temat?
Gospodarka żetonowa to metoda za pomocą, której można modyfikować zachowania dziecka.
System żetonowy (motywacyjny) został stworzony dla dzieci ze spektrum zaburzeń autystycznych, ale można nim pracować z każdym dzieckiem.
Jest to system motywowania, wykorzystujący żetony do wypełniania przerwy pomiędzy pożądanym zachowaniem, a nagrodą za to zachowanie. Żetony są przyznawane natychmiast po poprawnym zachowaniu i później wymieniane na aktywności, przywileje czy inne rzeczy stanowiące nagrodę dla danej osoby. Gdy dziecko opanuje dane zachowanie stopniowo zwiększamy wymagania (więcej żetonów na tą samą nagrodę), aż do wycofania gospodarki żetonowej.
Krótko ujmując:
- Planując pracę tą metodą należy ściśle współpracować z rodzicami.
- Na początek należy wybrać 2 maksymalnie 3 zachowania, nad którymi będziemy pracować. Jeżeli zadania są bardzo trudne dla dziecka, pracujemy tylko nad jednym (średnio trudnym na początek).
- Zasady powinny być skonstruowane pozytywnie – tak, by wskazać co dziecko ma robić, np.: „śmieci wrzucam do kosza, siedzę na krześle przy swojej ławce, biurku”.
- Zasady powinny być krótkie. Jeśli zachodzi taka potrzeba wprowadzamy obrazki, piktogramy.
- Nie należy odbierać punktów – brak punktów karnych.
- Początkowo nagradzamy jak najczęściej, później stopniowo wydłużamy czas otrzymania punktu. Przykład: dziecko siedzi przez minutę cicho i dostaje punkt – 10 punktów, może w trakcie pomiędzy kolejnymi zajęciami posłuchać ulubionej muzyki przez 5 min.
- Następnym krokiem jest wydłużenie czasu nagradzania – np. dziecko dostaje punkt za 2 minuty ciszy, itd.
- Ważne żeby nagroda była motywująca dla dziecka, a nie dla nauczyciela czy rodzica.
Więcej o konstrukcji systemu żetonowego, rodzajach systemów żetonowych, podziale nagród i przykładach zastosowania poniżej:
- https://spdavinci.pl/system-zetonowy-sposob-trudne-zachowanie-dziecka/
- https://pedagogika-specjalna.edu.pl/autyzm/gospodarka-zetonowa-dziecko-ze-spektrum-autyzmu/
- http://poradnia-olsztyn.pl/userfiles/poradnia-olsztynpl/file/System%20%C5%BCetonowy.pdf
Jaką dokumentację szkoła powinna zgromadzić, by móc udzielić uczniowi wsparcia w formie zindywidualizowanej ścieżki kształcenia ?
Niezbędna dokumentacja jaką szkoła powinna posiadać:
- opinia nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, o funkcjonowaniu ucznia;
- ewentualny wniosek rodzica o wydanie opinii o funkcjonowaniu ucznia lub pismo z poradni psychologiczno-pedagogicznej o wydanie takiej opinii;
- analiza funkcjonowania ucznia uwzględniająca efekty udzielanej dotychczas przez szkołę pomocy psychologiczno-pedagogicznej (karta analizy, protokół ze spotkania z poradnią);
- opinia w sprawie zindywidualizowanej ścieżki kształcenia wydana przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną;
- wniosek rodziców o zorganizowanie kształcenia w formie zindywidualizowanej ścieżki;
- aneks do arkusza organizacji;
- pismo zawierające ustalenia dyrektora dotyczące tygodniowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych realizowanych indywidualnie z uczniem;
- dziennik zajęć indywidualnych /zajęcia prowadzone indywidualnie z uczniem obejmują obowiązkowe zajęcia edukacyjne, zatem konieczne jest udokumentowanie realizacji podstawy programowej z uczniem. Tematy zajęć i zakres omawianych treści może odbiegać od treści realizowanych z oddziałem. Przepisy nie odnoszą się wprost do prowadzenia dokumentacji takich zajęć, jednak w dzienniku lekcyjnym dla klasy trudno może być odnotować przebieg zajęć i obecność ucznia, przy czym zajęcia indywidualne mogą być prowadzone przez innych nauczycieli niż prowadzący zajęcia z oddziałem/.
Jak zorganizować zindywidualizowaną ścieżkę kształcenia dla ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na niepełnosprawność?
Zindywidualizowanej ścieżki kształcenia nie organizuje się dla uczniów objętych kształceniem specjalnym.
Proszę pamiętać, że regulacjami prawnymi wprowadzono trzy zindywidualizowane formy kształcenia. Są to:
- indywidualne nauczanie w nowej formule /organizowane na podstawie wydanego orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania/;
- wybrane zajęcia edukacyjne prowadzone indywidualnie z uczniem lub w grupie liczącej do pięciu uczniów /organizowane dla ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego/. Taka forma realizacji zajęć może wynikać z indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych określonych w orzeczeniu lub wynikających z wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia. Wówczas w indywidualnym programie edukacyjno – terapeutycznym należy takie ustalenie wskazać;
- zindywidualizowana ścieżka kształcenia /organizowana na podstawie wydanej przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną opinii/.
Podsumowując:
Dla ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na niepełnosprawność istnieje możliwość zorganizowania zajęć edukacyjnych realizowanych indywidualnie lub w grupie do 5 uczniów.
Podstawa prawna:
- 6 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym – Dz.U. poz. 1578 z późn. zm.) .
Dzięki nowym rozwiązaniom wprowadzonym w rozporządzeniu w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych (…), uczniowie z niepełnosprawnością mogą realizować wybrane zajęcia edukacyjne indywidualnie lub w grupie liczącej do 5 uczniów i w tym przypadku nie ma potrzeby posiadania orzeczenia o nauczaniu indywidualnym, ani żadnej opinii poradni psychologiczno – pedagogicznej.
- 6. 1. Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny, o którym mowa w art. 127 ust. 3 ustawy, zwany dalej „programem”, określa: (…)
8) w zależności od indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia wskazanych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego lub wynikających z wielospecjalistycznych ocen, o których mowa w ust. 4 lub 9 – wybrane zajęcia wychowania przedszkolnego lub zajęcia edukacyjne, które są realizowane indywidualnie z uczniem lub w grupie liczącej do 5 uczniów.
- 6. 10. Wielospecjalistyczne oceny, o których mowa w ust. 4 i 9, uwzględniają w szczególności: (…)
3) przyczyny niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu ucznia, w tym bariery i ograniczenia utrudniające funkcjonowanie i uczestnictwo ucznia w życiu przedszkolnym lub szkolnym, a w przypadku ucznia realizującego wybrane zajęcia wychowania przedszkolnego lub zajęcia edukacyjne indywidualnie lub w grupie liczącej do 5 uczniów, zgodnie ze wskazaniem zawartym w programie – także napotykane trudności w zakresie włączenia ucznia w zajęcia realizowane wspólnie z oddziałem przedszkolnym lub szkolnym (…) oraz efekty działań podejmowanych w celu ich przezwyciężenia.
Czy to prawda, że zajęcia rewalidacyjne mogą być realizowane od 18 maja w szkole?
Tak. Od 18 maja zajęcia z wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze, jak i zajęcia rewalidacyjne niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka/ucznia mogą być realizowane w placówce. Jest to związane z przywróceniem możliwości prowadzenia rehabilitacji ruchowej czy fizjoterapii.
Zajęcia te mogą być prowadzone w uzgodnieniu z organem prowadzącym jednostkę systemu oświaty, jej dyrektorem. Mają charakter dobrowolny, a uczestnictwo w nich zależy od decyzji rodziców dzieci i młodzieży.
W przypadku, kiedy ze względu na brak zgody rodzica, bądź ryzyka wynikającego z charakteru zajęć lub zagrożenia zdrowotnego, czy braku możliwości zorganizowania zajęć w sposób zmniejszający ryzyka, należy kontynuować pracę z dziećmi lub uczniami z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.
Szczegółowe informacje na ten temat zawarte zostały w dokumencie: Rekomendacje GIS – zajęcia rewalidacyjne, rewalidacyjno-wychowawcze i wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.
Czy zajęcia dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym objętych kształceniem specjalnym, jak i pomocą psychologiczno – pedagogiczną mogą być realizowane w trybie zdalnym? Konkretnie – czy zajęcia specjalistyczne i rewalidacyjne mogą być prowadzone na odległość?
Przepisy rozporządzenia ograniczającego pracę szkół nie wykluczają stosowania przepisów dotyczących pomocy psychologiczno-pedagogicznej, co oznacza, że w miarę możliwości należy jej udzielać.
Dzieci i uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi należy objąć pomocą i wsparciem. Chodzi o ciągłość oddziaływań rewalidacyjnych oraz innych terapeutycznych a także przeciwdziałanie regresowi w zakresie ich rozwoju i nabywaniu wiedzy i umiejętności.
Kilka pomocnych faktów poniżej:
- Informator dla dyrektorów szkół i nauczycieli – w związku z czasowym ograniczeniem funkcjonowania jednostek systemu oświaty: str. 46 „Wsparcie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – rekomendacje MEN”. Czytamy tam: „W czasie ograniczenia funkcjonowania szkół i placówek oświatowych zajęcia adresowane do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym tych objętych kształceniem specjalnym i pomocą psychologiczno-pedagogiczną, organizuje się również za pomocą metod i technik kształcenia na odległość”.
- Poradnik dla szkół. Kształcenie na odległość: „Kształcenie i wspieranie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z niepełnosprawnością”. Między innymi czytamy tam: „Większość dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi boryka się z różnymi problemami wynikającymi np. z niepełnosprawności, czy stanu zdrowia. Dlatego też uczniowie ci są obejmowani zajęciami o charakterze specjalistycznym, terapeutycznym, rewalidacyjnym. Przerwa w realizacji tych zajęć mogłaby mieć negatywny wpływ na ich proces rewalidacji”. Szczegółowe informacje w tej sprawie zawarte są w cytowanym opracowaniu – str. 38 – 46.
Ważna kwestia: nauczyciele i specjaliści, realizując naukę na odległość, zobowiązani są do dostosowania sposobów oraz metod pracy do potrzeb i możliwości uczniów, w tym wynikających z indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych. Pedagodzy i psycholodzy szkolni powinni prowadzić porady i konsultacje, grupy wsparcia związane ze zgłaszanymi przez rodziców i uczniów problemami.
Czy zajęcia rewalidacyjno – wychowawcze w szkole ogólnodostępnej mogą być realizowane zdalnie, czy może jednak należało zawiesić realizację tych zajęć?
Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze w szkole ogólnodostępnej mogą być realizowane zdalnie. Nie należy zawieszać prowadzenia tych zajęć, ale zmienić sposób ich prowadzenia.
Proszę o poradę związaną z ustaleniem wskazań dotyczących poprawy chwytu pisarskiego.
Trudno udzielić jasnej, klarownej podpowiedzi, jeśli nie mamy pełniejszej informacji. Z treści pytania bowiem nie wynika, czy chodzi o chwyt zbyt niski, zbyt słaby, zbyt mocny, czteropunktowy itp., itd.
Warto uważnie przeanalizować sytuację konkretnego ucznia, może się okazać, że najprawdopodobniej pomocne w tej sytuacji mogą być również ćwiczenia prowadzące do stabilizacji obręczy barkowej, ćwiczenia zwiększające siłę ramion, przedramion, dłoni, palców lub też ćwiczenia rozluźniające napięcie mięśniowe rąk. Nierzadko potrzebne okazują się również ćwiczenia poprawiające koordynację palców ręki czy też ćwiczenia stabilizacji nadgarstków.
Prawidłowe trzymanie narzędzia pisarskiego daje podstawę do szybkiego, czytelnego i ergonomicznego pisania. Tylko prawidłowy chwyt gwarantuje optymalne użycie i wykorzystanie siły potrzebnej do spokojnego, ładnego i skoordynowanego pisma.
Pamiętać należy, że nieprawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego często prowadzi do zmęczenia i znacząco wpłynie na jakość i czytelność pisma. Rzecz zatem warta uwagi.
Prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego:
- w trzech palcach, pomiędzy kciukiem i placem wskazującym, palec środkowy stanowi podparcie,
- najlepiej, jeśli palce znajdują się w odległości 2-2,5 cm od końca wkładu ołówka, kredki, czy długopisu, dzięki temu dziecko widzi to, co pisze lub rysuje.
Podstawowe sposoby na ułatwienie chwytu pisarskiego:
- grubsze długopisy,
- długopisy odpowiednio wyprofilowane,
- zaznaczanie miejsca chwytu /np. poprzez oklejenie taśmą/,
- trójkątne ołówki,
- nałożenie gumki, twardej plasteliny, specjalistycznej nakładki na długopisy, ołówki poprawiające chwyt.
Ćwiczenia, pomoce w rozwijaniu umiejętności ważnych podczas pisania:
- ćwiczenia kształtujące sprawność motoryczną, koordynację ruchową,
- ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące obręcz barkową,
- ćwiczenia doskonalące ruchy przedramienia,
- ćwiczenia usprawniające pracę nadgarstka,
- ćwiczenia usprawniające pracę dłoni, w tym palców,
- ćwiczenia kształtujące prawidłowy trójpalcowy chwyt pisarski,
- ćwiczenia rozluźniające napięcie mięśni rąk,
- ćwiczenia grafomotoryczne.
Rodzice ucznia pytają: Jak poprawić pozycję siedzącą dziecka? Dziecko podczas pracy przy stoliku zsuwa się z krzesła.
Z treści pytania nie wynika, czy dziecko boryka się z dysfunkcją ruchową. To ważna informacja. Gdyby się okazało że tak, to warto skontaktować się z fizjoterapeutą pracującym z dzieckiem – to osoba kompetentna do określenia zindywidualizowanych wskazań w tym zakresie.
Poprawienie pozycji siedzącej – generalna zasada jest taka:
• wysokość krzesła winna zapewniać pełne oparcie stóp – jeśli jest to z jakichś względów niemożliwe proszę poszukać czegoś co mogłoby stanowić podest/podnóżek najlepiej antypoślizgowy;
Ważne:
- niewskazane jest, by zamiast tradycyjnego krzesła stosować krzesło obrotowe lub fotel bujany,
- niewłaściwe jest, gdy dziecko oplata stopami nogi krzesła lub chowa nogi pod pośladki. Taka pozycja jest nieprawidłowa, uniemożliwia swobodne ruchy i sprzyja większej męczliwości w czasie pisania;
• wysokość stolika – nieco powyżej bioder;
• 2/3 uda na krześle;
• przedramiona oparte na stoliku, tułów w pewnej odległości od blatu, nie powinien się opierać o stolik, po to, by ręce mogły się swobodnie poruszać;
• plecy wyprostowane;
• głowa lekko wysunięta do przodu.
Jak utrzymać ciągłość pracy psychologów i pedagogów, której charakter pracy oparty jest na bezpośredniej relacji?
Rzeczywiście charakter pracy wyżej wymienionych specjalistów oparty jest na bezpośrednim kontakcie z uczniem i/czy rodzicem, na pracy na zaufaniu, na wyczuciu odpowiedniego momentu do rozmowy. W przypadku uczniów pozostających w opiece terapeutycznej wsparcie również można realizować na odległość. Specjaliści z pewnością zdają sobie sprawę z dysfunkcyjności tej formy prowadzenia terapii, czy wspierania ucznia w rozwoju, jednak obecna sytuacja jest wyjątkiem, który uzasadnia jej takie podejmowanie.
Można zaproponować uczniom i rodzicom zajęcia prowadzone przez specjalistów on-line (w czasie rzeczywistym), indywidualną pracę ucznia z materiałami przekazanymi czy wskazanymi przez specjalistę i według jego wskazówek.
Komunikując się z uczniami i rodzicami, warto pamiętać o tym, że zwykle krótki komunikat będzie bardziej czytelny niż elaboraty o metodach postępowania. W tej formie oczywiście ważna jest regularność kontaktów.
Warto przy tym zapytać, jak się czują, co u nich nowego słychać, co się ostatnio zadziało, z czego są dumni, o czym myślą, z czym się borykają, co planują zrobić kiedy już będzie możliwe rozluźnienie izolacji? czy też pożartować.
Rodzice ucznia zwrócili się do mnie z prośbą, aby na zajęciach rewalidacyjnych nadrobić z ich synem zaległości z matematyki. Opracowany przeze mnie program pracy rewalidacyjnej takiego elementu nie zawiera, czy to błąd lub niedopatrzenie?
Celem zajęć rewalidacyjnych nie jest wyrównywanie braków – jego celem jest stawianie na mocne strony ucznia oraz szukanie tego, co w nim najlepsze. Nie powinny być więc poświęcane na wyrównywanie braków w wiadomościach, ponieważ temu służą zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze.
Warto tu również nadmienić, że wskazane w przepisach rodzaje zajęć rewalidacyjnych nie wyczerpują wszystkich możliwych rodzajów tych zajęć. Specyfika potrzeb uczniów z niepełnosprawnością jest bardzo zróżnicowana, każdorazowo więc rodzaj zajęć powinien być dostosowany do rodzaju niepełnosprawności oraz indywidualnych potrzeb konkretnego ucznia. Proszę pamiętać również i o tym, że rodzaj zajęć rewalidacyjnych winien być wskazany w orzeczeniu i to zalecenie należy zrealizować.
Nie mam pomysłu na zajęcia rewalidacyjne. Za kilka prostych podpowiedzi byłabym wdzięczna.
Sytuacja, w której znalazły się szkoły jest sytuacją kryzysową, ale tylko od kreatywności pracowników pedagogicznych zależy jak ten kryzys wykorzystają. Nie ma tutaj utartych szlaków postępowania i to jest świetna okazja, żeby odkryć na nowo swoje własne możliwości i umiejętności, a następnie zastosować je tak, by pomagać innym. Brak utartych szlaków sprawia, że można próbować wszystkiego: szukać, próbować, odkrywać i pomagać.
Niebagatelną rolę odgrywać będzie tu zdolność specjalistów do rozważań związanych z aranżowaniem przy współudziale rodziców sytuacji pozwalających na wykorzystanie nabytych umiejętności w życiu codziennym.
Można pokusić się również o opracowanie prostych gier i zabaw percepcyjno – motorycznych, a także gier z wykorzystaniem materiału abstrakcyjnego i przekazanie ich wraz z krótkim opisem rodzicom. Spełniać będą podwójną rolę: dynamizować siły rozwojowe ucznia, a jednocześnie wzmacniać więzi w obrębie rodzin, bawić i cieszyć.
Bardzo przydatne w tego rodzaju pracy mogą być również proste komiksy, bajki terapeutyczne, muzyka relaksująca itp.
Zachęta:
W przygotowanie gier i komiksów warto zaangażować również samych uczniów – to da im poczucie sprawstwa, poczucie wpływu na to, co się dzieje; przełoży się na pozytywną ocenę własnej osoby i podwyższenie poczucia własnej wartości.
Czy z kontaktów z rodzicami i działań realizowanych w tym zakresie sporządzać sprawozdanie?
Dyrektor ustala sposób dokumentowania realizacji zadań, w tym sposób dokumentowania kontaktów z rodzicami.
Czy poinformowanie rodziców o sposobie i trybie realizacji zadań może się odbyć za pomocą strony internetowej szkoły, czy też każdy rodzic ma dostać na maila taką informację?
Ważne aby informacja skutecznie dotarła do każdego rodzica lub opiekuna ucznia, dlatego należy najpierw ustalić, który sposób przekazywania informacji rodzicom/opiekunom spełnia takie warunki.
Jak może wyglądać realizacja zadań pedagoga i psychologa szkolnego w trybie zdalnym?
Zajęcia realizowane zdalnie powinny być zorganizowane zgodnie z planem zajęć ustalonym przez dyrektora. W tym zakresie aktualne powinny pozostać formy działań terapeutycznych (jeśli takie zajęcia z uczniami były prowadzone przed zawieszeniem zajęć w szkołach) oraz realizacja innych zadań, zgodnie z planem pracy pedagoga, psychologa.
Wykaz zadań powinien określić dyrektor szkoły.
O organizacji pracy nauczycieli, w tym psychologów i pedagogów decyduje dyrektor szkoły. W związku z powyższym powinien wskazać, które zadania w ramach ustalonego zakresu obowiązków może realizować specjalista.
Zgodnie z § 24 rozporządzenia w sprawie pomocy psychologiczno-pedagogicznej do zadań pedagoga i psychologa w szkole należy w szczególności:
- prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki,
- diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce w celu rozwiązywania problemów wychowawczych stanowiących barierę i ograniczających aktywne i pełne uczestnictwo ucznia w życiu przedszkola, szkoły i placówki,
- udzielanie uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb,
- podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży,
- minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowisku przedszkolnym, szkolnym i pozaszkolnym uczniów,
- inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych,
- pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów,
- wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w:
-
- rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki,
- udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Formę, w jakiej zadania te będą realizowane należy natomiast dostosować do potrzeb i możliwości nauczyciela oraz uczniów i ich rodziców.
Mogą to być:
• czaty z uczniami objętymi pomocą psychologiczno-pedagogiczną,
• zajęcia z uczniami on-line,
• rozmowy terapeutyczno-wspierające z uczniami,
• opracowywanie materiałów i ćwiczeń do zajęć dla uczniów do samodzielnej pracy,
• opracowywanie krótkich informatorów, poradników dla rodziców i nauczycieli,
• podsyłanie linków rodzicom do ciekawych kart pracy lub gotowych kart do wydrukowania,
• organizowanie warsztatów z wykorzystaniem programów do telekonferencji,
• organizowanie grup wsparcia,
• rozmowy wspierające dla rodziców itp.
Kontakt z uczniami, nauczycielami i rodzicami uczniów może odbywać się za pomocą telefonu, poczty elektronicznej, komunikatorów, dziennika elektronicznego, rozwiązań chmurowych itd.
Istotne:
Warto, aby działania pedagoga i psychologa oprócz kontynuacji dotychczasowych form wsparcia realizowanych na rzecz uczniów, również obejmowały zadania z zakresu profilaktyki problemów związanych z aktualną sytuacją, izolacją uczniów, rozwijaniem postaw odpowiedzialności za siebie i innych, prospołecznych itd.
Jakich porad ze strony pedagoga i/lub psychologa mogą w najbliższym czasie potrzebować rodzice uczniów?
Sytuacja, w której znaleźliśmy się wszyscy jest sytuacją wyjątkową. Rola psychologów i pedagogów jest tu nie do przecenienia. Najprawdopodobniej rodzice uczniów w najbliższym czasie mogą poszukiwać porad i wskazówek dotyczących takich zagadnień jak:
- Jak rozmawiać z dzieckiem, aby zaspokoić potrzebę informacji, a jednocześnie uspokoić dziecko i ochronić przed informacjami wzbudzającymi niepotrzebną panikę?
- Jak pomóc dziecku poradzić sobie z lękiem, którego może doświadczać podczas obecnej sytuacji?
- Jak radzić sobie z emocjami w dobie pandemii i izolacji?
- Jak radzić sobie ze stresem, agresją, zdenerwowaniem?
- Jak motywować i wspierać dzieci do systematycznego uczenia się poza szkołą?
- Jak skutecznie chwalić dziecko?
- Jak zorganizować dzieciom warunki do nauki w domu?
- Jak zorganizować dziecku czas wolny?
- Jak zachęcić dziecko do planowania bliższej i dalszej przyszłości?
- Niepokojące objawy, które powinny skłonić rodzica do kontaktu z psychologiem/pedagogiem itp.
Prowadzę zajęcia z zakresu terapii pedagogicznej i mam świadomość tego, że uczniowie niejednokrotnie wymagają systematycznego wsparcia terapeuty przy realizowaniu opracowanych dla nich ćwiczeń, zadań. Opracowując zadania do zrealizowania przez ucznia w domu, obawiam się sytuacji, w której to uczeń nie mogąc uzyskać bezpośredniej pomocy ze strony specjalisty może poczuć się zagubiony. Jak sobie z tym poradzić?
Żadna terapia pedagogiczna nie ma sensu, jeżeli nie występuje ścisła współpraca na płaszczyźnie terapeuta – dziecko – rodzic. Dzisiejsza rzeczywistość jeszcze bardziej tę współpracę eksponuje. Terapeuci pedagogiczni w obecnej sytuacji mogą przygotować i przekazać rodzicom ćwiczenia doskonalące i utrwalające nabyte umiejętności oraz dokładne instrukcje, jak te ćwiczenia wykonywać, by osiągnąć założony cel. Ważny jest dobór ćwiczeń dostosowanych do indywidualnych potrzeb dziecka i możliwych do wykonania przez osobę niebędącą specjalistą w danej dziedzinie. O ile jest to możliwe, warto również rozważyć myśl o nagrywaniu i przesyłaniu filmików instruktażowych rodzicom.
Proszę pamiętać też o uzyskaniu informacji zwrotnej, dającej wgląd w aktualne możliwości i umiejętności dziecka, a tym samym pozwalającej na planowanie kolejnych zadań. Przykładowe pytania: Które z zadań sprawiło uczniowi radość, przyjemność? Z którym zadaniem uczeń miał wyjątkową trudność? Które wykonał samodzielnie, a które z pomocą rodzica?
Gdzie mogę znaleźć materiały ćwiczeniowe dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym?
Materiały ćwiczeniowe dostosowane do potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym i znacznym dostępne są pod linkami:
- https://archiwum.men.gov.pl/wp-content/uploads/2018/02/materialy-cwiczeniowe-dla-uczniow-z-niepelnosprawnoscia-intelektualna-w-stopniu-umiarkowanym-i-znacznym-czesc-1.pdf
- https://archiwum.men.gov.pl/wp-content/uploads/2018/02/materialy-cwiczeniowe-dla-uczniow-z-niepelnosprawnoscia-intelektualna-w-stopniu-umiarkowanym-i-znacznym-czesc-2.pdf
Rodzice ucznia zwrócili się z prośbą o podzielenie zajęć rewalidacyjnych trwających 60 minut na krótsze odcinki czasowe. Czy taka możliwość istnieje?
Tak. W uzasadnionych przypadkach taką możliwość gwarantują przepisy oświatowe. W zależności od możliwości indywidualnych ucznia można ten czas w sposób jak najbardziej efektywny dzielić, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć w okresie tygodniowym. Regulacje dotyczące czasu trwania zajęć rewalidacyjnych zawarte są w rozporządzeniu MEN w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli.
